Piše: Dr. Harun Crnovršanin
Kuća Arif-age Komatine je, također, jedna od najljepših preostalih orijentalnih kuća sa desne strane rijeke Raške u Novom Pazaru. O tome ko je bio Arif-aga stoji u već objavljenom autorovom tekstu pod nazivom: „Simboli odbrane Novog Pazara-Arif-aga Komatina i Aćif efendija“. Obzirom da se radi o jednom od najistaknutijih Novopazaraca 20. vijeka, ponovićemo dio koji se odnosi na njega.
Arif-aga Komatina, načelnik opštine i komandant odbrane Novog Pazara (1912.)
Prema istraživanju historičara Esada Rahića- Arif-aga Komatina je rođen 1876. godine u Novom Pazaru. Bio je bogat i veoma human čovjek koga su njegovi sugrađani veoma cijenili i voljeli. Rahić je 1996. godine razgovarao sa Jusufom Komatinom, unukom Arifaginim, od kojeg je saznao interesantne stvari vezane za ovog junaka. Njegov djed Arif-aga bio je posljednji predsjednik opštine (Belediye baškan) Novi Pazar u turskom vremenu. Bio je visok, naočit brkajlija, uvijek elegantno odjeven, sa obaveznim fesom na glavi“.
Iako je mogao da, zajedno sa turskom vojskom, napusti Novi Pazar i tako spasi glavu, on to nije učinio. Arif aga se nije mirio sa predajom grada, već je organizovao pazarske mladiće i krenuo ka varoši Raški da se suprostavi višestruko brojnijoj srpskoj vojsci koja je išla ka Novom Pazaru. On nije vjerovao srpskoj vojsci, jer mu je bilo poznato šta su Karađorđevi ustanici uradili u Sjenici i u Novom Pazaru u maju 1809. godine. Tada je Karađorđe u Sjenici, na prevaru, masakrirao 2.500 bošnjačkih civila što je činilo više od polovine tamošnjeg stanovništva. U Novom Pazaru je spalio skoro sve kuće ali se stanovništvo sklonilo u pazarsku tvrđavu i otuda pružilo junački otpor i primoralo ga na povlačenje.
Arif-agini borci su se žestoko suprostavili napadačima kod Batnjika koji je tada predstavljao granicu između Novopazarskog sandžaka i uže Srbije. Do 1912. godine u sastav Srbije nisu ulazili ni Sandžak, ni Kosovo ni Vojvodina.
Bitka za Novi Pazar trajala je od 19-23 oktobra 1912. godine. U prva dva dana vođeni su najžešći okršaji. Prvobitno su branitelji uspjeli da odole silovitom napadu srpske vojske, ali su zbog nedostatka ljudstva i municije morali polako da odstupe uz velike gubitke. Na Batnjiku i Postijenju se vodila velika bitka u kojoj je poginulo 20 bošnjačkihj branitelja. Arif-aga je poginuo od srpske artiljerije 22. oktobra u svojoj 36-oj godini života, dakle, dan prije ulaska srpske vojske u Novi Pazar, a ne 19. oktobra kako je u svojim „Sjećanima“ naveo Omer Koničanin, a koje je objavio Mijo Radović pod svojim imenom 1998. godine u Novom Pazaru.
U navedenom tekstu Rahić piše da je „Arif-aga iza sebe ostavio osmogodišnjeg sina Šabana i četvorogodišnju ćerku Vedžihu. Nakon njegove i ženine smrti, sin Šaban i ćerka Vedžiha odlaze da žive u Tursku kod njegove sestre Elmas-hanume. Arif-agina ćerka bila je udata za sina osmanskog prestolonasljednika gdje je i njegov sin Šaban odrastao. Šaban je imao sina Jusufa koji je do svoje smrti 2019. godine živio u prelijepoj kući koja se nalazi u ul. 7. jul br.19, u narodu poznata kao „Pod hamam“.
I autor ovog teksta je 2001. godine razgovarao sa rahmetli Jusufom Komatinom. On je, sve do penzije, radio zajedno sa njegovim ocem Faikom Crnovršaninom u Fabrici obuće „Ras“, tako da je amidžu Jusufa poznavao još kao dječak, ali nije znao da je on unuk čuvenog junaka Arif-age Komatine. Kad ga je poslije mnogo godina saznao je da njegova familija vodi porijeklo iz Hercegovine, a da je njegova prelijepa aganska osmanlijska kuća sagrađena 1908. godine. Amidža Jusuf je bio veoma cijenjen i omiljen u gradu. Preselio je na ahiret u 91-oj godini života. Iza sebe je ostavio sinove: Adnana i Šabana i ćerke: Duzu, Binasu i Azru.
Mezar Arif age Komatine, pazarskog šehida i gazije, nalazi se u haremu (mezarju) čuvene Altun- alem džamije u Novom Pazaru. Pored njegovog mezara nalaze se i mezarevi mnogih istaknutih osmanlijskih velikodostojnika, a od 06. maja 2022.g. i mezar rahmetli muftije Muamera ef. Zukorlića.
OPIS KUĆE FAMILIJE KOMATINA
Autor ovog teksta se u januaru 2024. sreo sa Šabanom Komatinom, sinom rahmetli Jusufa Komatine. Obzirom da je on jedan od nasljednika ove prelijepe kuće, zamolio sam ga da mi kaže nešto više o njoj. Šaban radi u svom lokalu novoizgrađene kuće gdje prodaje zdravu hranu. Nova kuća je sagrađena u njihovoj avliji, na mjestu gdje se nalazio selamluk, odnosno kuća za musafire koji bi došli sa strane i kojima je bio zagarantovan besplatan smještaj i ishrana tokom boravka u Novom Pazaru. Ove selamluke su posjedovali imućni ljudi u gradu među kojima je bio i Arif-aga Komatina, posljednji gradonačelnik u turskom periodu od 1906. do 1912. godine.
Šaban Komatina (1972) je o svojoj familiji i naslijeđenoj kući kazao sljedeće: „
Ovu kuću je sagradio moj pradjed Arif-aga Komatina 1908. godine. On je imao jednog sina Šabana koji je bio oženjen Hafizom Hadžić iz Sjenice. U braku sa njom dobio je mog oca Jusufa i kćerke: Mujesiru i Vasviju.
Moj otac je imao nas petoro djece: mog starijeg brata Adnana (1962), mene-Šabana, i moje tri sestre:Duzu (1959), Binasu (1963) i Azru (1971). Moja hala /tetka Mujesira bila je udata za mesara Hajdina Bojadžića a Vasvija za Ejupa Mumdžića sa kojim ima kćer Belkisu (1970).
Naša stara kuća zahvata ukupnu površinu od 20 ari placa. Ona je danas podijeljena na dvije polovine. U lijevoj polovini živim ja sa svojom porodicom a u desnoj polovini je živjela moja rahmetli hala Zurifa Čolaković čija je majka bila iz familije Komatina. Oni su nam rođaci po ženskoj liniji i u toj polovini danas ne živi niko.
Na prvom spratu stare kuće nalaze se 4 sobe a na gornjem spratu ima 5 soba. Nažalost, od starog izgleda danas nije ostalo ništa, sve je preuređeno i adaptirano savremenim uslovima. Njen spoljašni izgled je još uvijek dobro očuvan i zaista lijepo izgleda.
Ispred kuće je bila tzv. Dišer avlija, a do ulice su, na jednoj strani bile štale i hambar za žito, a na drugoj selamluk. Između dva rata, prvi naš komšija bio je Jevrej koji je stanovao u maloj kućici. Poslije Drugog svjetskog rata, na njeno mjesto je sagrađena „škola 28. novembar“. Nakon rata (1945) komunisti su našu kuću pretvorili u internat za učenike Učiteljske škole i Gimnazije. U međuratnom periodu naša ulica je nosila naziv: Vezira Sokolovića sokak, a danas je ul. 7. jula.
I naša je kuća „pod zaštitom države“ iako o njoj niko ne brine osim nas. Mi smo išli u Opštinu da tražimo finansije za raznorazne popravke (npr. prokišnjavanje krova, malterisanje okrunjenih zidova itd.). Međutim, dobili smo odgovor da „Opština nema para“. Obzirom da je naša kuća „dio Stare čaršije“, u posjetu su nam, prije dvije-tri godine dolazili gradonačelnik Nihat Biševac i ljudi iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Nakon detaljnog razledanja, Biševac je prokomentarisao: „Bila bi šteta da se sruši ova kuća“.
Moj stariji brat Adnan je, u avliji, na mjestu gdje je bio selamluk do ulice, napravio novu kuću. Na prizemlju nove kuće nalaze se dva lokala: jedan je dat pod kiriju i u njemu se nalazi poštanska ekspozitura, a u drugom ja prodajem zdravu hranu“.
SANA
